W Kiwitach
mieszka ok. 500 osób. Wieś położona jest na trasie Lidzbark
Warmiński-Bisztynek. Miejscowość powstała w 1308 roku, a już trzy lata
później została zniszczona przez oddział Witenesa, wielkiego księcia
litewskiego, brata stryjecznego Giedymina. Kiwity ponownie lokował w
1319 biskup warmiński Eberhard z Nysy. Funkcjonował tu znany w okolicy
młyn i karczma.
We
wsi znajduje się zabytkowy kościół gotycki pw. śś. Apostołów
Piotra i Pawła. Budowany był w latach 1350-1370 z czerwonych palonych
cegieł, a gruntownie odnowiony w 1862 roku. We wnętrzu ołtarz główny z
późnogotycką figurą Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1500 roku,
późnobarokowa ambona wykonana w warsztacie Jana Zachariasza Freya, z
około 1790 roku. Dawniej w murze kościoła znajdował się relief
przedstawiający szkielet, tzw. Śmierć z Kiwit. Na całej Warmii znane
było powiedzenie, kiedy chciano określić człowieka bardzo szczupłego, "wyglądasz,
jak śmierć z Kiwit''. To określenie odnosi się do mierzącego 65 cm kościotrupa,
który z kosą, na pamiątkę pustoszącego napadu Litwinów z 1311 r.,
spogląda na wieś z niszy nad wschodnim portalem centralnym przy kościele – czytamy na stronie parafii.
Gdyby kogoś zainteresował temat śmierci, szczególnie Śmierci z Kiwit to zapraszam do Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. W dawnym Szpitalu św. Ducha wystawa Personifikacja śmierci, a na niej kopia Śmierci z Kiwit – rzeźby z bramy cmentarnej przy kościele w Kiwitach.
W sąsiedztwie sanktuarium maryjnego w Stoczku Klasztornym znajduje się
zabytkowy kościół w Krekolach, w którym wierni gromadzą się na nabożeństwach. Lokalizacji
wsi dokonał w roku 1336 Henryk Luter, wójt warmiński. Natychmiast
zaczęto budować także świątynię. To typowy kościół warmiński: murowany z
cegły, salowy, z przybudówkami –
od północy znajduje się zakrystia, a od południa krucha. Przy wieży,
ulokowanej po stronie zachodniej, mieści się kaplica chrzcielna.
Narożniki korpusu nawowego opięte zostały szkarpami, które w
zwieńczeniach przechodzą w sterczyny. Budowę kościoła przeprowadzono
najprawdopodobniej w latach od 1336-1346. Jego konsekracji dokonał
biskup Franciszek Kuhschmaz
w 1425 roku, ponownie, po zniszczeniach, Marcin Kromer w 1582 r.
W XVIII wieku w świątyni przeprowadzono mnóstwo prac remontowych, z
tego okresu pochodzi
większość obecnego wyposażenia kościoła.
Chorągiewka
z datą 1725 i herbem Potockich wskazuje, że świątynia była odnawiana
staraniem biskupa Teodora Potockiego. Powyżej też święty z barankiem, a
baranek to symbol Warmii.
Ołtarz główny jest bogato zdobiony
dekoracją akantową, z rzeźbami czterech Ewangelistów, datowany na początek XVIII w. Ołtarz
boczny lewy i prawy, późnobarokowy, ufundowany przez biskupa Krzysztofa
Szembeka ok. roku 1740. Ambona późnobarokowa z roku 1728 z rzeźbami
czterech Ewangelistów i św. Wawrzyńca. Chór muzyczny wsparty na
kolumnach, o wybrzuszonym parapecie i znajdujący się na nim prospekt
organowy pochodzą z I połowy XVIII wieku.
2 km dalej wieś Samolubie, która została założona w latach 1333-1342 przez Henryka Lutra. W
1903 r. na terenie parafii w Samolubiu powstała kaplica katolicka pod
wezwaniem św. Wojciecha, która została wybudowana w stylu neogotyckim,
rozbudowano ją później do rozmiarów kościoła. Jest on zbudowany z cegły, na planie
podłużnym z wyodrębnionym prezbiterium i dołączoną zakrystią. Nad frontową fasadą przysłoniętą chórem, wznosi się
latarenka z dzwonem. Okna są łukowe, niektóre z witrażami.
Stoczek
Klasztorny to już inna bajka. To mój drugi dom. Lubię miejscową ciszę,
niespieszność, przyrodę oraz bicie kościelnych dzwonów. Ich dźwięk
roznosi się po całej okolicy, później niknie gdzieś w przestworzach. To
ważne miejsce warmińskiej wiary, bo przecież Warmia to Święta Warmia. 4
km dalej znajduje się kościół w Kiwitach, a na północ kościół w
Krekolach. Jest też kaplica w Napratach. Powstanie
sanktuarium związane jest z sytuacją polityczną Rzeczypospolitej w XVII
w. Matka Pokoju miała strzec granic przed najazdami i wojnami.
Świątynia została wybudowana w 1641 roku, a w 1672 roku został
zorganizowany w Stoczku klasztor liczący kilkunastu księży i kilku
braci. Klasztor powiększano aż do 1717 r. Od 1826 do 1920 roku świątynia
podupadała, następnie zajęli się nią ojcowie franciszkanie, a dopiero w
1972 roku księża marianie sprawujący tu opiekę do dziś.
Żegoty to niewielka miejscowość znajdująca się przy drodze z Jezioran do Lidzbarka Warmińskiego. Obecnie istniejący kościół wzniesiono w latach 1909-1910. To
obiekt wybudowany w stylu neogotyckim, z czerwonej cegły o trójnawowej
hali, z wydzielonym prezbiterium i wieżą. Wnętrze świątyni przykrywa
sklepienie żebrowe.
W narożach murowanego ogrodzenia świątyni pw. św. Jana Ewangelisty znajdują się cztery kapliczki. W nich barokowo-ludowe rzeźby wykonane w XIX w.