Rzeka Wadąg, kościół w Dywitach

Wadąg to rzeka w północno-wschodniej Polsce. Bierze ona swój początek w jeziorze Wadąg, wpływa do Łyny jako jej prawy dopływ w granicach administracyjnych Olsztyna. Wypływa natomiast jako Kanał Dymerski na południowy wschód od Biskupca, przepływając przez jeziora Kraksy, Dadaj, Tumiańskie. Jej główny odcinek płynie przez tereny leśne, kamieniste dno i szybki nurt tworzą bystrza. W początkowym i końcowym biegu, w wyniku istniejących elektrowni, Wadąg tworzy rozlewiska.

Wsłuchany w twą cichą piosenkę, wyszedłem na brzeg pierwszy raz. Wiedziałem już rzeko, że kocham cię rzeko, że odtąd pójdę z tobą. O, dobra rzeko. O, mądra wodo. Wiedziałaś, gdzie stopy znużone prowadzić, gdy sił już było brak. Brak. /Wojciech Jarociński, Wolna Grupa Bukowina/

W drugiej połowie lat 60-tych ubiegłego wieku realizowano w Olsztynie kultowy film Stawka większa niż życie. Most pomiędzy Olsztynem a Dywitami grał finałową rolę w scenie pościgu w odcinku Podwójny nelson. Jest to scena przedstawiającą staczające się ze skarpy auto i to właśnie była skarpa przy tym moście. Ten fragment znalazł się dodatkowo w czołówce serialu. 

Trochę historii. Zanim podjęto decyzję o budowie mostu mieszkańcy Dywit i okolic przez stulecia korzystali wyłącznie z mostu w miejscowości Wadąg, który nosił nazwę Königsbrücke czyli most królewski, ponieważ przebiegał tamtędy główny trakt komunikacyjny z południa Prus Wschodnich do Królewca. Skrócenie drogi było trafną decyzją. W 1859 r. rozpoczęto budowę nowego traktu i zarazem mostu. Ten jednak po bardzo krótkim czasie eksploatacji zawalił się. Ponowne przywrócenie komunikacji nastąpiło jesienią 1862 r. Prace prowadzone były pod kierunkiem mistrza budowlanego Fölsche. W roku 1934 wykonano w tym miejscu kolejny most, do tej budowy użyto bloków granitowych, cegieł oraz żelbetu. Następne prace przeprowadzono wkrótce po drugiej wojnie światowej w 1949 r. Po modernizacji most wykonany był z ceglanego łuku, wspartego na kamiennych przyczółkach. Ze względu na postępujące uszkodzenia ceglanego sklepienia w 1975 roku nad obiektem nadbudowano tymczasową, składaną konstrukcję stalową, a od 1985 roku most został zamknięty dla ruchu kołowego. W latach 1986-87 całość przebudowano, zmieniając strukturę i gabaryty do stanu widocznego na zdjęciach. A na filmowym kadrze spadający samochód z nadradcą Gebhardtem.

Przy brzegach rzeki Wadąg, kierunek Elektrownia Łyna. Zobacz: Elektrownia Łyna w Olsztynie.

Żyją tu też bobry. Kilkaset lat temu uznawano je za ryby, przez wieki polowano na nie, dziś wiemy, że są ssakami, największymi gryzoniami Europy i podlegają ochronie prawnej. Bóbr buduje tamy i kanały, nawadnia tym samym tereny suche i przyczynia się do zmiany ich ekosystemu. Jest bardzo rodzinny i żyje ze swą drugą połową aż do śmierci. Nie opuszcza także raz wybranego miejsca żeremia. Populacja bobrów na Warmii i Mazurach szacowana jest na ok. 7,5 tys. osobników.

Kilka kilometrów dalej wkraczamy do Dywit, podolsztyńskiej gminny i spoglądamy na kościół. Pierwsza gotycka świątynia poświęcona św. Apostołom Szymonowi i Judzie Tadeuszowi została wzniesiona w wieku XIV i przyłączona do dekanatu dobromiejskiego. Wieża została wybudowana na przełomie XV i XVI w. W 1893 r. rozebrano kościół, pozostawiając wieżę. Nowy konsekrował 25 X 1897 r. biskup polowy Adolf Namszanowski. Jego budowniczym był ks. Józef Rapierski, który wyposażył także wnętrze. Neogotycki ołtarz, figury apostołów, konfesjonał i chór wykonały zakłady snycerskie z Królewca. Szkoła wrocławska wykonała witraże, a szkoła śląska obrazy drogi krzyżowej i obrazy bocznych ołtarzy. Projektantem był oczywiście Fritz Heitmann z Królewca, który projekyował wiele ceglanych kościołów na terenie diecezji warmińskiej i wykorzystywał elementy zaczerpnięte z architektury Prus Krzyżackich. Zobacz: Jonkowo – kościół pw. św. Jana Chrzciciela | Olsztyn – kościół pw. NSPJ. Cytując za Leksykonem Kultury WiM, jest to kościół orientowany, neogotycki, trójnawowy, halowy. Wzniesiono go z czerwonej cegły na rzucie prostokąta o wymiarach 40m x 17m. Po stronie wschodniej znajduje się prosto zamknięte prezbiterium, od zachodu do korpusu budowli przylega kwadratowa wieża o sześciu kondygnacjach. Jej dolne piętra ozdobione zostały blendami ostrołukowymi i bliźnimi półkolistymi wnękami oraz tynkowanym fryzem opaskowym. Całość nakryto dachem dwuspadowym ze szczytami schodkowymi i zwieńczono czterometrowym krzyżem oraz chorągiewką z kutego żelaza z datą 1894. Również korpus nawowy oraz prezbiterium ozdobiono licznymi blendami ostrołukowymi i bliźnimi półkolistymi, tynkowanymi wnękami, wklęsłymi fryzami i schodkowymi szczytami. Całość przykryto dwuspadowym dachem z dachówki. W nawie głównej zastosowano sklepienie gwiaździste, sześcioramienne, w nawach bocznych – krzyżowo-żebrowe.

Dywity, Warmia południowa. Nazwa wsi Dywity pochodzi od słowa Dywitzen, co w języku pruskiego plemienia Warmów oznacza Góra Boga. Wieś wzmiankowana w roku 1354, lokowana w 1366 r. i do roku 1772 r. należała do kapituły warmińskiej. 
Powyżej nisza blendy i rzeźba Najświętszego Serca Pana Jezusa. Korpus kościoła bogaty jest w tynkowane wnęki oraz różnego rodzaju sterczyny.

W niszy plebanii kolejna rzeźba oraz kapliczka warmińska przy kościele.

Budynek starej szkoły. Polska szkoła w Dywitach została zorganizowana w 1945 roku. Budynek został wybudowany w pierwszych latach XX wieku, w miejscu uprzednio spalonej szkoły, mieszczącej się w budynku drewnianym. Na ówczesne czasy był to obiekt nowoczesny, o dwóch salach lekcyjnych i  mieszkaniach dla dwóch rodzin nauczycielskich. W późniejszych latach szkołę rozbudowano.

Warmiński Zodiak, czyli 12. miast Warmii:

Orneta (niem. Wormditt) – 12 sierpnia 1308 – na ten dzień datowana jest pierwsza wzmianka o osadzie Orneta.  9 lat później powstały mury obronne i rozbudowany został zamek. Kilka następnych lat to budowa kościoła farnego w mieście, ratusza, istniał tu też szpital św. Ducha – średniowieczny szpital ornecki.Więcej: Orneta.