Nie ma co się rozpisywać. Pogoda w grudniu nas rozpieszcza. Oprócz szarugi, trafiają się też słoneczne dni i żeby ich nie zmarnować, trzeba ruszyć w drogę. Dziś miasto Kopernika, miejsce z historią i wielką przestrzenią. Po sezonie opustoszałe, senne, jednak pełne spokoju i uroku. To lubię.
- Slow travel -
Pomyślałem sobie, stojąc na wieży Radziejowskiego, że dawno zapominałem, że to co proste i piękne jest podstawą szczęśliwego życia. Zatem wiało magicznie, pachniało morską bryzą, a smażona ryba smakowała znakomicie. Slow life, slow travel..., dlaczego nie.
Slow travel to skupianie uwagi na jednym miejscu, to umiejętność cieszenia się wybranym miastem, miasteczkiem, czy nawet wsią. Nie spiesz się, nie planuj, omijaj zorganizowane wycieczki, unikaj drogich hoteli, nie jedz w fast foodach, spaceruj, odpoczywaj. Ciesz się wolnością i kontempluj przestrzeń.
Najstarsze znaczenie słowa „Warmia” wiąże się z miastem Frombork, którego pierwotna nazwa brzmiała właśnie Warmia (od pruskich słów „Wormyan” lub „Wurmen”, oznaczających kolor czerwony). Prawdopodobnie w tym miejscu znajdowało się centrum rodowe pruskiego plemienia Warmów, zamieszkującego tereny nad Zalewem Wiślanym od Elbląga do Królewca. Nazwa Frombork zaś ma znaczenie maryjne. Jest ono bowiem zmodyfikowaną nazwa niemieckiej Frauenburg, co oznacza „gród Pani”, a domyślnie „Matki Bożej”.
Historyczna Warmia przez dwieście dwadzieścia trzy lata (1243-1466) była pod panowaniem Krzyżaków, ponad trzysta lat we władaniu Rzeczypospolitej (1466-1772), sto siedemdziesiąt trzy lata (1772-1945) w państwie pruskim, potem niemieckim, a od 1945 znalazła się po raz drugi w granicach Polski. Zamieszkiwana początkowo przez pruskich Warmów, Natangów oraz Galindów została skolonizowana przez Niemców, a w XVI wieku również przez Polaków. W czasach nowożytnych północną Warmię zasiedlili Niemcy, południową Polacy. Przez długie wieki między Warmiakami mówiącymi po niemiecku i po polsku nie było antagonizmów narodowościowych. Żyli zgodnie i przykładnie. Dopiero pod koniec XIX wieku można obserwować na Warmii przebudzenie narodowe i większe zbliżenie się do wszystkiego, co polskie. W dużym stopniu przyczyniły się do tego objawienia gietrzwałdzkie w 1877 roku, podczas których Maryja przemówiła do dzieci po polsku.
- 1 -
Wieża dzwonna katedry we Fromborku jest jednym z elementów wchodzących w skład zabudowań Wzgórza Katedralnego. Jej lokalizacja jest nietypowa, bo nie jest złączona integralnie z katedrą, ale na wzór włoski została wzniesiona w pewnym oddaleniu. Budowla jest usytuowana w południowo-zachodnim narożu systemu fortyfikacyjnego i składa się z gotyckiej podstawy ośmiobocznej wieży artyleryjskiej (oktogonu), o niepowtarzalnie grubych murach (6,5 do 7,5 m) i przebudowanej w stylu barokowym w 1685 roku dzwonnicy. Przebudowę zlecił właśnie biskup warmiński Michał Stefan Radziejowski, od którego wieżę nazywa się także wieżą Radziejowskiego.
- 2 -
Muzeum Historii Medycyny we Fromborku to muzeum poświęcone historii medycyny i farmacji, część Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Muzeum zajmuje budynek dawnego szpitala św. Ducha z przylegającą do niego kaplicą św. Anny. Szpital powstał w I połowie XIV wieku, obecny budynek zbudowano w latach 1426–1433. Przebudowany w latach 1686–1720 uzyskał kształt barokowej bazyliki. Do nawy głównej przylega 12 cel dla chorych oraz jadalnia, kuchnia i apteka. W prezbiterium szpitalnej kaplicy znajdują się gotyckie polichromie z XV wieku przedstawiające 19 scen Sądu Ostatecznego. Ponadto we wnętrzu znajdują się dwa piece łaziebne, płyty epitafijne pochodzące z XVII wieku oraz ambona z XVIII wieku.
- 3 -
Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku to gotycki kościół powstały na wzgórzu. Pierwsza drewniana katedra wybudowana została tu w 1288 r. Posiadała tytuł Ecclesia Warmiensis, czyli była głównym kościołem diecezjalnym. Obecna trójnawowa bezwieżowa hala z wydłużonym prosto zamkniętym prezbiterium została zbudowana w latach 1329–1388, ma długość 90 m i wysokość 16,5 m. Pod koniec XVI w. dobudowano strzelistą renesansową sygnaturkę, a w 1638 umieszczono zegar kościelny. Na początku XVIII w. dodano od strony północnej trójprzęsłową przybudówkę, do głównego wejścia dobudowano kruchtę z bogato zdobionym portalem. W latach 1887–1891 przeprowadzono gruntowną renowację wnętrza, które uzyskało obecny wygląd. Powstała wówczas polichromia, której autorem był Justus Bornowski. W prezbiterium pozostawiono fragmenty późnogotyckiego malowidła przedstawiającego ojców kościoła oraz herb biskupa Mikołaja Tungena.
- 4 -
Wieża wodna we Fromborku to renesansowa, ceglana wieża ciśnień z XVI wieku, najstarsza wieża wodna w Polsce. Budowla powstała w 1571 roku, na miejscu istniejącego już wcześniej młyna. W latach 1571–1572 zainstalowano w niej urządzenie wodociągowe, za pomocą którego drewnianymi rurami dostarczano wodę na Wzgórze Katedralne. Urządzenie to było bardzo innowacyjne jak na tamte czasy. Działanie tego systemu polegało na wykorzystaniu energii wodnej do napędzania koła czerpakowego, zaś system czerpaków przymocowanych do łańcucha dostarczał wodę do zbiornika na szczycie wieży. Stąd rurą płynęła ona do zbiornika położonego na wzgórzu miejskim i rozchodziła się do odbiorców oraz zasilała studnię wewnątrz murów Wzgórza Katedralnego. Była to jedyna taka instalacja w Polsce i druga w Europie.
Twórcą nowoczesnego jak na tamte czasy dźwigu wodnego (zwanego również paternosterem) był Walenty Hendell, rurmistrz z Wrocławia.
- 5 -
Kościół pw. św. Mikołaja został wybudowany pod koniec XIV wieku. W następnych latach był on wielokrotnie poważnie uszkodzony, a następnie odbudowywany, ale nie zatarło to jednak jego pierwotnej formy. Pożary spustoszyły wnętrze świątyni m.in. w 1414 roku, 1440 roku i 1454 roku. W 1461 roku została częściowo zniszczona podczas oblężenia Fromborka. Odbudowa została przeprowadzona w latach 1461–1507. Świątynia została ponownie uszkodzona w 1520 roku i zniszczona w 1574 roku. Po odbudowie budowla została ponownie konsekrowana przez biskupa Marcina Kromera w dniu 5 sierpnia 1582 roku. Prace rekonstrukcyjne zostały przeprowadzone także w latach 1691–1694 (po pożarze z około 1680 roku). Jeszcze raz została zrekonstruowana wtedy górna partia elewacji zachodniej, szczyty i dachy, a także całe wnętrze zostało nakryte sklepieniami (wcześniej było nakryte stropem płaskim) i została dobudowana kruchta zachodnia. W 1703 roku została odbudowana dzwonnica (zapewne z XVI wieku, zniszczona przed 1691 rokiem). Świątynia była restaurowana również w latach 1860 i 1935-1937. Po raz kolejny została zniszczona w 1945 roku, podczas działań prowadzonych pod koniec II wojny światowej – dach i całe barokowe wyposażenie wnętrza zostały wtedy doszczętnie spalone, zachowały się tylko mury obwodowe. Budowla została zabezpieczona i odgruzowana dopiero w 1960 roku, a jej odbudowa została przeprowadzona w latach 1972–1973. Wnętrza zostały zaadoptowane na kotłownię miejską, która znajdowała się w tym miejscu do 2002 roku.
