Dziś podróżując tropem #warmińskiewakacje, jesteśmy w Lidzbarku Warmińskim. Pokręcimy się trochę wokół zamku biskupiego oraz zajrzymy do jego wnętrza. Innym razem zabiorę Was do Stoczka Klasztornego. To moje miejsca, które znam jak własną kieszeń, wszak poświęciłem architekturze i tym terenom ponad 120 wpisów. Zatem zapraszam na Warmię – Wawel Północy, czyli zamek biskupi w Lidzbarku Warmińskim na początek.
Lidzbark Warmiński | Zamek, kościół pw. św. Piotra i Pawła, oranżeria
Lidzbark Warmiński od 1350 r. do XIX wieku był stolicą Warmii i dawniej jej największym miastem. Było tu centrum wiary i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz ważny ośrodek gospodarczy. Wzmianki o Lidzbarku sięgają roku 1240, kiedy to osadę leżącą na pograniczu ziem Warmów i Bartów podbili Krzyżacy. Swą rangę Lidzbark zawdzięcza Janowi z Miśni, który w 1350 r. wybrał miasto jako siedzibę dla biskupów warmińskich. Budowę zamku rozpoczęto w widłach Łyny i wpadającej do niej Symsarny. W XIV w. wybudowano ratusz, kościół, szpital, baszty i mury obronne. Tutaj skupiła się centralna administracja biskupstwa, sądzono, naradzano się, uczono. Natomiast młody Kopernik pełnił tu funkcję przybocznego lekarza biskupów warmińskich.
Litografia przedstawia zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim z nieistniejącym już pałacem biskupa Wydżgi rozebranym w 1840 roku. Jan Stefan Wydżga był biskupem warmińskim w latach 1659-1679. Jako biskup zrealizował wiele przedsięwzięć budowlanych, m.in. odbudował pałac biskupi na wzgórzu katedralnym we Fromborku, zbudował pałac przy zamku w Lidzbarku, odbudował pomieszczenia mieszkalne przy kolegiacie w Dobrym Mieście, budował klasztor bernardynów w Stoczku Klasztornym. W tytulaturze biskupów warmińskich od początku XVI w. widniał tytuł prezesa Ziem Pruskich, a Wydżga był prezesem doskonałym. Miał dar przekonywania opozycjonistów, wygłaszał pełne dramaturgii mowy i walczył o Warmię. Po pałacu biskupa pozostał jedynie zarys fundamentów – między południowym skrzydłem zamku oraz suchą fosą znajdującą się między zamkiem a południowym przedzamczem. Gruzami pałacu zasypano fosę. Prezydent Prus Wschodnich, von Schön, pisał w 1838 r. do biskupa Andrzeja Stanisława von Hattena, że zamek jest zbędnym, zaprzepaszczonym, starym budynkiem, zasługującym na sprzedaż albo na rozbiórkę. Dobrze, że plan się nie ziścił.
Dziedziniec lidzbarskiego zamku ze względu na krużganki przypomina dziedziniec Królewskiego Zamku na Wawelu. Z niego przechodzi się po kamiennych schodach na główną kondygnację, gdzie znajdują się pomieszczenia reprezentacyjne. W czasach, gdy nie było jeszcze pałacu biskupa Wydżgi, na pomieszczenia mieszkalne wykorzystywane były sale drugiego piętra w skrzydle zachodnim i północnym.
Krużganki, piwnice, sklepienia, malowidła
Piwnice to mój ulubiony temat, szczególnie w upalne dni, które bardzo mnie męczą. Panuje w nich stała temperatura 12 stopni, a wilgotność powietrza może wynosić nawet powyżej 90 proc. Zamkowe piwnice służyły jako magazyny żywności i więzienie. Były tu też piece do ogrzewania komnat ciepłym powietrzem. W pomieszczeniach parteru głównej bryły zamku znajdowały się kuchnia, browar, piekarnia, magazyny żywnościowe, a w południowym skrzydle zbrojownia i szkoła dla chłopców pruskich.
Dziedziniec otaczają dwukondygnacyjne krużganki arkadowe, jedyne takie zachowane w Polsce. Na ścianach malowidła religijne oraz papieska tiara. Jeden z biskupów warmińskich, Eneasz Sylwiusz Piccolomini, został powołany na papieża, przyjmując imię Piusa II. Malowidła pochodzą z okresu budowy zamku, czyli mają ok. 600. lat, przedstawiają sceny religijne. Są unikatem w naszej części Europy, do tego pokrywają zewnętrzne ściany, co też jest wyjątkiem.
Polecam uwadze wydanie Komunikatów Mazursko-Warmińskich nr 3-4 z 1988 roku. Tu tekst Biskup warmiński Jan Stefan Wydżga jako prezes ziem pruskich prof. Stanisława Archremczyka.
