Plan na dziś: pociąg z Naterek do Ostródy o godz. 10:41, odbieram rower od znajomych i dziękuję za przechowanie, jadę do Miłomłyna drogą serwisową przy drodze ekspresowej S7, zahaczam o Piławki – tu obiad, następnie przez Winiec do Liksajn, na koniec kąpiel w jeziorze Ruda Woda. Koniec trasy o godz. 15 z minutami. Zatem opuszczamy Warmię i wracamy na Mazury Zachodnie. Bardzo lubię te tereny. Cały czas krążą mi z tyłu głowy wspomnienia dawnych chwil nad Kanałem Elbląskim, nad jeziorami, na wsi, na Mazurach po prostu. Tu przecież piłem mleko prosto od krowy, jadłem swojskie masło, młode ziemniaki nigdzie tak nie smakowały, a kierowanie kombajnem było największym wydarzeniem wakacji. Dziś małe reminiscencje, śledźcie fotografie.
Zaczynamy w Ostródzie, podobno to Perła Mazur
Jadąc z Olsztyna Ostróda to pierwsze miasto na Pojezierzu Iławskim, a do tego, jak plotka głosi, to letnia stolica Warmii i Mazur. Zapraszam do miasta, które wędlinami stoi, ma w swoich granicach pięć jezior, a tuż za jego rogatkami kolejnych dziesięć oraz jest portem trzech kanałów.
Ostróda została założona w delcie rzeki Drwęcy, w północnej części ziemi Sasinów, przy granicy z Pomezanią. Akt lokacyjny wystawił w 1329 roku kontur Dzierzgonia Luter z Brunszwiku, późniejszy wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego. W XIV wieku zbudowano zamek oraz kościół, a miasto otoczono kamiennym murem z trzema bramami. Pomijając zakręty historii, wielkim wydarzeniem dla miasta była budowa Kanału Elbląskiego, którą rozpoczęto w 1844 r. Kanał połączył Ostródę, Iławę, Zalewo z Elblągiem. W 1872 r. uruchomiono połączenie kolejowe z Toruniem oraz Olsztynem, a w następnych latach z Działdowem, Morągiem i Olsztynkiem. Po II wojnie światowej do wyludnionego miasteczka przyjechali pierwsi polscy osadnicy z Mazowsza i Kresów Wschodnich.
Pierwsza wzmianka o drewnianej warowni pochodzi z 1300 r. Nową budowlę w stylu gotyckim wzniesiono w latach 1349-70, a po zniszczeniach odbudowano ją w latach 1407-10. Zamek posiadał trzy kondygnacje i wieżę. Obiekt uległ zniszczeniu podczas pożaru w XVIII w. Odbudowano go w latach 90. minionego wieku.
Budynek przy ulicy Drwęckiej 2 w Ostródzie, będący obecnie siedzibą Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Bażyńskiego, został oddany do użytku w 1907 roku jako Kaiser Wilhelm Gymnasium (chodzi o Wilhelma II Hohenzollerna) i przekazany na własność państwu pruskiemu. W trakcie swojego funkcjonowania obiekt mieścił kilka szkół m.in. Liceum Pedagogiczne, Studium Nauczycielskie, Szkołę Ćwiczeń. Nad wejściem głównym do gimnazjum widnieją słowa "Ora et labora" / "Módl się i pracuj". Projektantem był czołowy architekt z Królewca, Fritz Heitman.
Co zostało z Piławek?
Piławki to osada leśna położona przy drodze krajowej nr 7, przy jeziorze Drwęckim. Dawniej w miejscowości istniały przystanki autobusowy i kolejowy (linia Ostróda-Miłomłyn), ośrodek zdrowia, dom wycieczkowy PTTK, kąpielisko, informacja turystyczna, wypożyczalnia sprzętu wodnego, stanica wodna, kilka ośrodków wypoczynkowych i kemping. Obecnie działa jedynie pole namiotowe, zajazd i przystań żeglarska. W wieku XVI we wsi znajdowały się młyn i tartak, a szczególnie cenionym surowcem były pnie sosny taborskiej, z których budowano maszty statków. Sosnę taborską, potaż i produkty leśne eksportowano do zachodniej Europy. Pamiętam, że przez Piławki przewijały się tłumy turystów, było to bardzo popularne miejsce. Dziś nad Piławkami góruje droga krajowa, z której widać pozostałości domków letniskowych.
Piławki, rok 1965.
Miłomłyn
Miłomłyn to miasto nad Kanałem Elbląskim, trójstyk szlaków wodnych, ze śluzą, kościołem parafialnym pw. św. Bartłomieja z 1901 roku, gotycką dzwonnicą z XIV w., która obecnie poprzez arkadowy łącznik połączona jest z resztą kościoła. We wnętrzu późnobarokowy ołtarz główny, ręcznie rzeźbiona ambona z XVIII w. oraz witraże. Jest tu też kanał w Miłomłynie – Zaułek Nadleśny oraz budynek z murem pruskim. Przepływają tędy statki o wdzięcznych nazwach Cyranka i Cyraneczka. A warta zobaczenia jest również zabudowa małomiasteczkowa z XVIII I XIX w. W Karnitach pałac-zamek oraz jezioro Kocioł. Zespół pałacowo-parkowy z neogotyckim budynkiem został wzniesiony w 1856 roku, w miejscu spalonego podczas wojen polsko-szwedzkich dworu. Główne wejście ozdobione jest arkadowym podcieniem z bogato zdobioną balustradą znajdującego się nad nim tarasu. Elewacje zostały wieńczone pseudokrenelażem, a ryzality i naroża sterczynami.
Liksajny
Jadę rowerem przez Mazury, wzdłuż drogi S7. Tuż za Miłomłynem skręcam w stronę Wińca, następnie przejeżdżam przez wieś. Docieram do mostu nad Kanałem Elbląskim. Z tego mostu w czasach swojego dzieciństwa obserwowałem przepływające statki, które zmierzały do Ostródy lub Elbląga. W południe biegłem do ośrodka wypoczynkowego elbląskich wodociągów i zjadałem obiad. Cisza, spokój, garstka turystów. Piękne to były czasy.
Wieś Liksajny została wzmiankowana w dokumentach z roku 1325, jako wieś czynszowa na 60 włókach. Pierwotna nazwa wsi brzmiała Niclaushayn. W roku 1782 we wsi odnotowano 21 domów, natomiast w 1858 roku w 67 gospodarstwach domowych było 601 mieszkańców. Po wojnie w Liksajnach zlokalizowano ośrodek wczasowy Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Elblągu. Podobne ośrodki kiedyś miały wszystkie większe przedsiębiorstwa.
Pomnik stojący przy moście na Kanale Elbląskim czci pamięć oberlandzkich flisaków, którzy zginęli podczas I wojny światowej. W tym miejscu do 1945 roku, wszystkie przepływające statki i inne jednostki, idąc za wezwaniem wypisanym na pomniku, opuszczały banderę na znak hołdu i pamięci poległym towarzyszom. Tablica pamiątkowa nie przetrwała, a widniała na niej inskrypcja:
FLAGGE DIPPEN!
1914-1918
DEN OBERLÄNDISCHEN SCHIFFERN
IHRER GEFALLENEN KAMERADEN
Opuść banderę!
1914-1918
Poległym oberlandzkim flisakom
towarzysze broni
Powyżej pomnik z okresu I wojny światowej na dawnej fotografii. Melchior Wańkowicz narzekał, podróżując ponad 80 lat temu po tych terenach, na brak dróg i na paszporty, które trzeba mieć, by do Prus wjechać. I na inną walutę, i inny język, a nawet na zniechęcające miny gospodarzy. Z żalem podsumował w końcu, że do kraju puszcz i tysięcy jezior, który mógłby się stać letnim salonem Warszawy, trzeba jechać całą noc. Pisał też: Człowiek napatrzył się po Mazurach „Denkmalów”, bo zapomniczone są Prusy w każdej najmniejszej wiosce, a to poległym w wojnie francusko-pruskiej, a to poległym w wielkiej wojnie, a to ku upamiętnieniu plebiscytu.
Za pomnikiem rośnie potężny dąb szypułkowy, pomnik przyrody, a na nim żółciak siarkowy. Podobno grzyb jest jadalny po ugotowaniu, w niektórych krajach ceniony, uważany za ekskluzywny i kosztowny przysmak. Są flaczki z żółciaka siarkowego, sznycle, paprykarz, pasztet z żółciaka czy żółciak marynowany w zalewie miodowo-korzennej. Można go smażyć, dusić, gotować, marynować. Smacznego. Dąb szypułkowy z Liksajn liczy w obwodzie 540 cm, ma 24 m wysokości i około 300 lat. Według dendroterapii bliski kontakt z mocnym dębem wpływa korzystnie na zdrowie i samopoczucie. Naukowo udowodniono także bakteriobójcze i grzybobójcze działanie wydzielanych przez dęby fitoncydów. Zatem mam za sobą dobroczynne działanie tego majestatycznego drzewa.
Matka Boska aresztowana w szczerym polu
20 czerwca 1966 roku oddział Milicji Obywatelskiej zatrzymał w Liksajnach konwój wiozący obraz Matki Bożej Częstochowskiej i przemocą odebrał go z rąk prymasa Stefana Wyszyńskiego. Władze komunistyczne zadecydowały, że wieś będzie idealnym miejscem do zatrzymania trwającej od 29 sierpnia 1957 roku ogólnopolskiej peregrynacji cudownego wizerunku z Jasnej Góry. 20 czerwca 2011 roku postawiono we wsi kapliczkę, która przypomina o tym wydarzeniu.
Tyle kręcenia po Mazurach. Trasa liczyła 24 km. Odwiedź ze mną Mazury i Pojezierze Iławskie.
