Główna rzeka Warmii wypływa z piasków sandrowych niedaleko Nidzicy na Mazurach i przepływa przez szereg jezior rynnowych: Brzeźno Duże, Kiernoz Mały, Kiernoz Wielki, Łańskie, Ustrych. Rzeka Łyna kilka razy zmienia swój kierunek, przecina łańcuchy moren czołowych, na niektórych odcinkach meandruje. Wzdłuż jej brzegów porasta unikatowa roślinność. Dziś zapraszam na wycieczkę rowerową do źródeł rzeki Łyny. Rezerwat położony jest w województwie warmińsko-mazurskim, w gminie i nadleśnictwie Nidzica, w okolicy wsi Orłowo i Łyna. Nazwano go na cześć Romana Kobendzy (1886–1955) – botanika, dendrologa, profesora SGGW, który odkrył i badał źródła rzeki Łyny, a w 1937 roku współtworzył statut tego rezerwatu.
Rezerwat przyrody Źródła Rzeki Łyny im. prof. Romana Kobendzy
Osobliwością rezerwatu jest występowanie zjawiska erozji wstecznej wód wypływających ze źródeł. Wymywane piaski spływają po nieprzepuszczalnych iłach wynoszone w dół wąwozu, dzięki czemu następuje ciągłe cofanie się źródeł Łyny. To unikatowe zjawisko niespotykane na nizinach.
Z miejsce tym związane są dwie legendy. Pierwsza mówi o pięknej dziewczynie, imieniem Lana, która zakochała się w przystojnym młodzieńcu Dobrzynie. Nie dane jej jednak było go poślubić. Zrozpaczona nie mogła powstrzymać potoku łez. Spadały one na miękką ziemię, aż nagle ona sama podzieliła rozpacz dziewczyny – rozlała źródłem rzekę tak piękną, Łynę. Według drugiej, Łyna była córką króla Tysiąca Jezior. W pewnej wsi żył Jaśko, sierota, który pięknie śpiewał. Łyna i Jaśko zakochali się i wkrótce zostali szczęśliwym małżeństwem. Pewnego dnia drzewo przywaliło Jaśka. Łyna postanowiła uratować męża kradnąc z ogrodu ojca życiodajny kwiat. Dziewczyna uratowała życie Jaśka, ale za swój czyn została ukarana. Ten, kto raz opuścił świat wody, nie miał prawa tam wrócić, a Łyna złamała tę zasadę. Król zamienił córkę w rzekę. Jaśko, który kochał Łynę nad życie, poprosił żeby i jego ukarać. Jaśko został zamieniony w wielką wierzbę płaczącą moczącą gałązki w nurcie rzeki.
Kilka słów o Łyńskim Młynie
W XIV wieku początkowy odcinek rzeki, kilkadziesiąt metrów od źródeł, spiętrzono. Powstało niewielkie jeziorko o powierzchni około jednego hektara. Przy tamie zbudowano młyn, którego pierwszym właścicielem w 1387 roku został brat Zakonu Krzyżackiego, komtur Johann von Baffort z Ostródy. Początkowo w młynie mielono zboże, później przystosowano go do wytwarzania kaszy. W 1657 roku budynki gospodarcze młyna wykorzystywali sukiennicy z Nidzicy jako folusz do wyrobu sukna. Po pierwszej wojnie młyn stracił swe znaczenie i popadał w ruinę. Na szczęście niedawno został wyremontowany i tak wygląda w pełnej krasie.
Rezerwat jest rozległą doliną zajmującą 120,54 ha z licznymi bocznymi wąwozami i dolinkami o stromych zboczach. Najwyżej usytuowany punkt w rezerwacie znajduje się na wysokości 190,7 m n.p.m., dno wąwozu w najwyższym punkcie źródeł rzeki Łyny leży na wysokości około 150 m n.p.m. Powierzchnia rezerwatu porośnięta lasem liściastym typu grądu w wieku 120-140 lat. Stałymi mieszkańcami rezerwatu są sarny. Dla turystów utworzono też parkingi, schody i pomosty ułatwiające wchodzenie na zbocza i obserwowanie interesującego zjawiska, jakim jest wsteczna erozja źródliskowa.
Źródlana Wioska
Tu można coś wypić i zjeść. Ja zaopatrzyłem się w ekologiczną herbatę.
Łyna, największa rzeka województwa warmińsko-mazurskiego, kieruje swe wody na północny wschód i wpada ponad 250 km dalej do Pregoły, na terenie Obwodu Kaliningradzkiego, a dalej jej wody docierają do Bałtyku. Malowniczość swych źródeł zawdzięcza ostatnim zlodowaceniom. Olsztyn jest pierwszym miastem na szlaku Łyny. Zanim jednak rzeka do niego dotrze, musi pokonać kilka jezior: Duże Brzeźno, Kiernoz Mały i Kiernoz Wielki, Łańskie i Ustrych. Przed największym z nich – Łańskim – z lewej strony dopływa do niej Marózka. Za jeziorem Ustrych przełomowy odcinek Łyny przypomina górską rzekę (rezerwat „Las Warmiński”). Łyna przecina Olsztyn na dwie niemal równe części, wpływając od południowej, a wypływając po północnej stronie miasta. Po drodze zasilają ją wody jezior Ukiel i Kortowskiego za pośrednictwem strugi Kortówki. Potem toczy swe wody przez Śródmieście i wzdłuż starówki, stanowiąc ważny element krajobrazowy Parku Podzamcze. Przepływa pod najstarszym w Olsztynie mostem św. Jana Nepomucena, dalej biegnie w sąsiedztwie zamku Kapituły Warmińskiej i pod wiaduktami kolejowymi z XIX w. Po opuszczeniu centrum miasta płynie przez Las Miejski, gdzie łączy się z rzeką Wadąg, dopływającą do niej z prawej strony. Dalej obiera kierunek północny i przecina tereny Pojezierza Olsztyńskiego i Niziny Sępopolskiej. Płynie przez Dobre Miasto, Lidzbark Warmiński, Bartoszyce i Sępopol. Na kolejnych etapach zasilają ją wody Symsarny, Pisy Północnej, Gubra i Elmy – czytamy na portalu visit.pl.
